Bağlantısallık Bilimi ve Peloton Liderliği
Bağlantısallık bilimi (connectomics) karmaşık sistemlerdeki unsurların birbirleriyle nasıl etkileşimde bulunduğunu ve birlikte nasıl işlevsel bir bütün oluşturduklarını inceleyen bir disiplindir. Bu yaklaşıma göre, her bir bilgi işleme sistemi kendi başına bir anlam taşısa da bu sistemler bir araya geldiklerinde daha üst düzeyde yeni bir platform yaratıyor. Bağlantısallık bilimi üzerine ülkemizde önemli çalışmalar yürüten Prof. Dr. Türker Kılıç bağlantısallığı tümdengelim ve tümevarımdan sonra üçüncü bir bilimsel metodoloji olarak tanımlamaktadır. Beyin cerrahı olan Kılıç, insan beyninin ve nöronların birbirleriyle etkileşiminin bağlantısallığın en güzel modeli olduğunu belirtmektedir. Nöronlar arasındaki bu bağlantılar, yaşamı daha iyi anlamak için basit ama etkili bir analoji sunar.
Bu bilimsel yaklaşıma göre her bir nöron, bilgi işleyebilen bağımsız bir birimdir ancak tek başına anlamlı bir çıktı üretemez. Diğer nöronlarla bağlantılar kurarak kolektif bir zekâ ve işlevsellik ortaya çıkar. Bu yapı, “Bütünün kendisi, onu oluşturan parçaların aritmetik toplamından fazladır” ilkesini doğrular.
Konu başlığını da düşünerek, blog yazısına bilimsel bir girişle başlamamın sebebini merak edebilirsiniz. Uzun zamandır bisiklet sporundaki peloton kavramı ve yapısı üzerinde çalışıyorum. Bağlantısallık bilimi yaklaşımını öğrenince pelotonla ilgili inandığım düşüncelerimi teyit etme şansı yakaladım. Bisiklet sürerken eğer tek başınaysanız rüzgârın direncine karşı uzun süre dayanamazsınız. Ancak birden fazla bisikletçinin bir araya gelerek oluşturduğu peloton yapısı ve bu yapının kazanımı olan iş birliği sayesinde bireysel sınırlarınızı aşabilirsiniz.
Bir örümcek ağı düşünelim. Ağın her düğümü, bir diğerine bağlıdır. Bir yerden gelen bir titreşim, tüm ağı etkiler. Bisiklet sporundaki peloton da bu mantıkla hareket eder. Rüzgâr direncine karşı birlikte hareket eden bisikletçiler, bireylerin performans ortalamalarının üzerine çıkan bir güç oluşturur.
Tek bir takımın bisikletçilerinden oluşan pelotonun bu işleyişi, bisiklet yarışlarında onlarca farklı takımın ve bisikletçinin bir araya gelmesiyle bile bozulmaz. Daha önce birlikte hareket etmemiş, hatta tanışmamış bisikletçiler bile rüzgâr direncine karşı ortak bir hedefe odaklanır. Pelotonda bisikletçiler rüzgârın oluşturduğu hava akımından kaynaklanan sürtünmeyi azaltmak ve enerji tasarrufu sağlamak için birbirine yakın hareket eder. Bir bisikletçi 200-250 km mesafeli bir yarışı 45 km ortalama ile tamamlandığında peloton sayesinde %20- 40 arasında enerjisini korumuş olur. İşte tam bu nedenle yarışta rakip bile olsalar ortak problemleri rüzgâra karşı yarışın son kilometrelerine kadar birlikte hareket etmeleri gerekir.
Nöronların bağımsız bir birim olarak bilgi işlemesi ve böylelikle kolektif bir ağ işlevi görmesi gibi pelotondaki bisikletçiler de bireysel bir yetenek sergilerken, pelotonun iş birliği sayesinde enerji tasarrufu ve hızlı hareket etme avantajı elde eder. Pelotonda bisikletçilerin birbirlerine destek olarak dayanışma içinde hareket etmesi tüm grubun verimliğini artırır. Nöronların arasındaki bilgi aktarımı mantığındaki gibi peloton içerisinde bisikletçilerin iletişimi ve anlık kararları yarışın sonucunu doğrudan etkileyebilir.
Bağlantısallık ve pelotonun dinamikleri persfektifinden bakıldığında peloton yapısı, iş birliğine ve birlikte hareket etmeye elverişli bir ortam sağlaması, liderliğin paylaşımı gibi konular açısından bir liderlik metaforu olarak değerlendirilebilir. Pelotondaki bisikletçiler, bireysel güçlerini ve hızlarını optimize etmek için birbirlerine destek olurlar. Önde giden lider, grubun uyumunu ve dayanıklılığını sağlayarak bireylerin birlikte gelişebileceği bir ortam yaratır.
Prof. Dr. Türker Kılıç, Felsefeciler Derneği’nde yayınlanan bir söyleşisinde, “kendimizi geliştirmenin en uygun yolu, yanımızdakinin gelişmesiyle mümkün olur” diyerek her şeyin içinde bulunduğu ağ ile anlamlı olduğunu ifade eder. Bu bakış açısı Peloton Liderliği’nin devreye girdiği yerdir. Çünkü bir peloton liderinin amacı, herkesin birbirinden öğrenebileceği ve birlikte gelişebileceği bir ortam yaratmaktır.
Z kuşağının iş hayatındaki oranı ve etkinliğinin artması, hızla değişen çevresel koşulları, yapay zekanın hızla gelişmesi, liderlik anlayışının da dönüşmesine neden oluyor. Bağlantısallık bilimi sayesinde karmaşık sistemlerinin unsurlarının nasıl bir araya geldiğini ve bütüncül bir yapı oluşturduğunu biliyoruz. Bu anlayış, iş hayatının kaotik yapısında ortak hedefler peşinde koşabilecek şekilde, bireysel performansı takım performansına dönüştürebilmek için peloton liderliğini geleceğin öncü liderlik modellerinden biri haline getiriyor.
Nöronlar, bilgiyi taşırken sürekli yeni yollar ve bağlantılar kurar. Peloton liderliğinde de liderlik sürekli değişir yani ekip lideri, liderliği paylaşmaya gönüllüdür. Arkasında bir teker mesafede süren takım arkadaşı zamanı geldiğinde liderliği alma sorumluluğuna sahiptir. Yorulan bisikletçi yeniden enerjisini toplayıp grubun önüne geçene kadar bir başkası liderliği devralır. Peloton liderliği anlayışı bu esnek yapıyı benimser. Peloton lideri, organizasyon içindeki bireyler ve ekipler arasındaki bağlantıları güçlendirecek şekilde hareket eder. Paylaşım, sorumluluk alma, problemlere bakış açısı, hedef birliği, unvanların değil rollerin yetkilendirilmesi, esneklik ve iş birliği peloton liderliğinin temeli olan konulardır. Bunların hayata geçtiği organizasyonlarda hiyerarşik olmayan, herkesin yetkileri çerçevesinde esnek hareket edebildiği, iş birliğine dayalı yeni bir kültür oluşur.
Peloton lideri, sadece bireylerin değil, takımdakilerin ya da diğer birimlerin nasıl hareket ettiğini anlamaya çalışır. Bu kapsamlı bakış açısı, bireyler arasındaki bağlantıları anlamayı ve bu bağlantıları daha güçlü hale getirmeyi sağlar. Organizasyonun tamamını göz önünde bulundurarak stratejik kararlar alabilir, süreçlerin kesintisiz olmasını sağlar ve böylece ekiplerin hem verimli hem de sürdürülebilir şekilde performans göstermesine destek olur.
Sonuç olarak, yapısı ve dinamikleri itibariyle gelecekteki liderlik modellerinden biri olacağını düşündüğüm Peloton Liderliğini, bağlantısallık biliminin ortaya koyduğu gerçeklerle birleştirmek benim için heyecan verici bir durum. Peloton Liderliği yaklaşımının ilerleyen günlerde organizasyonlarda hak ettiği yeri alacağına inanıyorum. Ekipler ileride birlikte hareket etmenin gücene daha çok inanarak hem bireysel hem de organizasyonlar olarak daha büyük başarılara ulaşmanın keyfini yaşayacaklar.
